Benjamin Franklin là nhà khoa học hay chính trị gia?

Benjamin Franklin

Sinh ngày 17/01/1706 tại Boston, bang Massachusetts, Hoa Kỳ, Benjamin Franklin là một chính trị gia, một nhà khoa học, một tác gia, một thợ in, thợ nấu xà phòng, nấu nến, nhà văn, nhà xuất bản, nhà phát minh, triết gia, một nhân vật tổ chức lãnh đạo cộng đồng, nhà hoạt động xã hội và là một nhà ngoại giao hàng đầu.

Trong lĩnh vực khoa học, ông là nhà phát minh phi thường, được đánh giá là “Gương mặt điển hình của lịch sử vật lý” vì những khám phá và các lý thuyết về điện. Cột thu lôi chống sét gắn ở nóc các ngôi nhà trên thế giới là do ông sáng chế từ năm 1752.

Con đường nghiên cứu

Ông là một trong những người tiên phong nghiên cứu thành công bản chất dòng điện và là người đã quy ước chiều dòng điện là chiều chuyển động của các điện tích dương; là người đầu tiên đưa ra bằng chứng về khả năng hấp thụ nhiệt của một vật phụ thuộc vào màu sắc của nó; nhận xét rằng các cơn bão không phải khi nào cũng đi theo hướng gió chủ đạo, một quan điểm có ảnh hưởng rất lớn trong khí tượng học. Ông cũng là người phát hiện ra hiện tượng giảm nhiệt độ khi bay hơi. Ngày nay, mỗi năm, ngành công nghiệp thực phẩm bảo quản lạnh Hoa Kỳ lại một lần trao giải Franklin Award được ghi nhớ người quan sát được hiện tượng này. Đàn accordion còn gọi là phong cầm, bếp lò Franklin, kính hai tròng, ống thông tiểu mềm, v. v… là một vài trong số rất nhiều phát minh của ông. Ngoài ra đơn vị CGS của điện tích đã được đặt theo tên của ông: một franklin (Fr) tương đương với một statcoulomb.

Đàn accordion

Bếp lò Franklin

Kính hai tròng

Ông cũng là một trong những “công thần khai quốc” đưa ra ý tưởng thống nhất 13 thuộc địa, đấu tranh để thành lập nước Mỹ. Ông cùng Jefferson và Adams (cả hai sau này đều trở thành tổng thống Hoa Kỳ) soạn thảo Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ vào năm 1776. Ông là người duy nhất kí tên vào cả bốn văn kiện quan trọng trong lịch sử Hợp Chúng Quốc, đó là bản Tuyên ngôn độc lập, Hiệp ước đồng minh với Pháp, Hiệp ước hòa bình với Anh và Hiến pháp Hoa Kỳ. Hình ảnh của ông được in trên đồng tiền 100-dollar (USD). Các hoạt động ngoại giao của ông tại Pháp đã khiến đảm bảo về quân sự và sự trợ giúp tài chính của Pháp trong cuộc đấu tranh giành độc lập ở nước Mỹ. Người ta gắn cho ông biệt danh là “Người Mỹ đầu tiên”. Nhiều sử gia Hoa Kỳ đánh giá Franklin là nhà ngoại giao có khả năng nhất và thành công nhất từ xưa tới nay.

Tờ 100 USD và hình ảnh Benjamin Franklin

Điều đặc biệt hơn ở Franklin không bao giờ đăng ký bản quyền với những phát minh của mình. Trong một cuốn tự truyện, ông viết: “Vì chúng ta đang hưởng thụ nhiều sự tân tiến có được từ phát minh của những người khác, chúng ta cần phải sung sướng khi có cơ hội phục vụ những người khác bằng các phát minh của mình và chúng ta phải làm điều đó một cách thoải mái và hào phóng”. 

Bích Phương sưu tập, có chỉnh sửa bổ sung. 
Nguồn: Vật lý hỏi và đáp - NXB Đại học Quốc gia 
Tác giả: Nguyễn Hữu Thọ